Giybet

GIYBET NEDİR?

Gıybet; "Bir kimsenin arkasından hoşuna gitmeyecek şekilde konuşmak" demektir. Türkçe'de bu kavramın karşılığı olarak "dedikodu" ve "çekiştirme" kelimeleri kullanılır. İslam'da büyük günahlardan biridir. Hucurat suresi 12. ayette, gıybet yapmak, ölmüş kardeşinin etini yemeye benzetilmiştir.

Ancak, başka birinin arkasından yapılan her konuşma gıybet sayılmaz. Örneğin, herhangi bir haksızlığa uğramış birinin, sorununu, çözebilecek birine anlatması veya bir kişiyi ona zarar verebilecek birine karşı (iddia tahminlerle değil, bir bilgiye dayanıyorsa) uyarmak gıybet kapsamına girmez.

Gıybet'in çeşitleri nelerdir?

1- İnsanın bedeni ile ilgili kusurlarını söylemek: Bir kişi hakkında "Kördür, topaldır, keldir, şaşıdır, kısa boyludur, uzun boyludur, çirkindir.." gibi kişinin duyduğunda hoşlanmayacağı kusurlarını söylemek gıybettir. Mesela, iki kişi evlendiklerinde damat tarafı; "Damat güzeldir, gelin çok çirkindir." veya gelin tarafı; "Damat kısa boyludur veya geline layık değildir." gibi sözler sarf etmektedirler. Bu tür sözler gıybettir.

2- İnsanın elbisesiyle ilgili kusurlarını söylemek: Bir kimse hakkında "Pantolonu kısadır, eteği uzundur, elbisesi eskidir, ceketi kirlidir..." gibi kişinin duyduğunda hoşlanmayacağı ayıplarını söylemek gıybettir.

3- Dünya işleri ile ilgili kusurlarını söylemek: Bir kimse hakkında "Terbiyesizdir, çok yer, çok uyur, ailesi çok gezer, evi temiz değildir..." gibi kişinin duyduğunda rahatsız olacağı sözleri söylemek gıybettir.

4- Ahlakı ile ilgili kusurlarını söylemek: Bir kişi hakkında "Kötü huyludur, acizdir, zayıftır, korkaktır, cimridir, öfkelidir..." gibi kişiyi rencide edici şeyleri söylemek gıybettir.

5- Asaleti ile ilgili kusurlarını söylemek: "Annesi hizmetçidir, babası çöpçüdür, kapıcıdır, çiftçidir veya ayakkabı boyacısıdır..." gibi kişiyi küçük düşürücü sözleri söylemek gıybettir.

6- Dini işleri ile ilgili kusurlarını söylemek: Bir kimse hakkında "Fasıktır, yalancıdır, anne ve babasına itaat etmez, zalimdir, namaza tembeldir, daha Fatiha'yı bile düzgün okuyamıyor, üçkağıtçıdır, helal ve harama aldırmaz..." gibi duyduğunda kişiyi rahatsız edecek kusurlarını söylemek gıybettir.

7- Gıybet sadece dil ile yapılmaz: Dil ile söylemek, ancak başkasına Müslüman kardeşinin bir eksikliğini anlattığın ve hoşuna gitmeyen bir vasfını belirttiğin için haram olmuştur. Bu bakımdan ta’rizen (gizlice) kendisinden bahsetmek, açıkça kendisinden bahsetmek gibidir. Bu hususta fiil de söz gibidir. İşaret, ima, dudak bükme, göz kırpma, yazı, hareket ve maksadı belirten her türlü söz, açıkça söylemek gibidir. O halde bunların tümü gıybet ve haramdır.

8- Gıybeti dinleyen de yapan gibidir: "Gıybeti dinleyen de gıybet edenlerden birisidir." (Taberani)