Hadisler

HADİS

Hadis veya Hadis-i Şerif İslam dininde Hz. Muhammed'in değişik olaylar ve sorunlar karşısında inananları aydınlatmak, Kur'an'ın bazı ayetlerini daha açık bir dille ifade etmek için söylediği iddia edilen sözler bütünüdür. İlk hadis kitabı imam Zuhri tarafından oluşturulmuştur

Hadis'in içerikleri, genel olarak, aslı içeriği olan 'Metin' ve Ravi (rivayet edenler)'nin adlarını sıralanan 'İsnad' olmak üzere iki bölümden ibarettir. Hadis alimleri Hadis kavramını "Peygamber'in söz, fiil ve takrirleri" şeklinde tarif ederler.

Hadis, dini bilim olarak, bu çerçeve içinde, Hz. Muhammed'in sözleri ile davranışlarını, eylemlerini aktaran bilgileri derleyen, bu bilgileri yazılı bir biçimde düzenleyip sınıf­landırarak inceleme çabasına karşılık gelir.

Hadis Kapsamı

Hz. Muhammed'in (Kur'an'da tesbit edilmiş olan vahyin dışında) söylemiş olduğu rivayet edilen sözleri, onun yazdırmış olduğu mektuplar ve evrak, Muhammed'in vasıflarını haber veren rivayetler, Hz. Muhammed'in bir olay karşısında izhar ettiği tutumunu ve tavrını anlatan rivayetler, Hz. Muhammed'in hal-i hayatında vuku bulmuş bir olaya şahid olanların rivayetleri hadis ilminin ve hadis'te kapsamını oluşturur.

Hadis türleri

Hadis ilminde hadisler ravisine, senedine, doğruluğuna, geliş şekline göre sınıflara ayrılır. Esas olarak üç hadis türü vardır:

1- Sahih hadis: Ravi ve senet itibariyle kesinlikle şüphesiz gelen hadisler.

2- Hasen hadis: Yazılışında kusur bulunan hadisler.

3- Zayıf hadis: Senedinde ve metninde bir illet bulunan hadisler.

Uydurulmuş sözlere ise mevzu denilmektedir.

Hadis, Kur'an'dan sonra ikinci kaynaktır. Kur'an'ın tefsirinde hadis başlıca kaynaktır. Hadis, sünnetin yaslandığı kaynaktır. İslam mezheplerinin doğuşunda hadisler farklılıklara yol açan birer fıkıh usulü kaynağı da sayılır.

Hadis ilmi

İslam'da Kütüb-i sitte denilen temel hadis kitapları: İmam Buhari, Müslim, Ebu Davud, Tirmizi, İmam Nesai, İbn Mace'nin yazdığı kitaplardır.

Buhari ve Müslim'e sahihayn denilir, Sahihleri ile meşhur iki hadis yazarıdır. Diğer dört hadis yazarının kitapları Sünendir. Diğer hadis kitabı türleri: Cami, Müsned, Mucem, Müstedrek, Mustahrec, Cüz, Tabakat.

Hadis ilimleri usul ve esastan meydana gelir: Usuli Hadis, hadislerin ravisini, senedini, metnini araştıran ilim dalıdır. Hadisi kimin rivayet ettiğini, hadisin kesintili olup olmadığını, metnin doğruluğunu araştırır. Alt ilim dalları vardır.Bunlar;

1- Cerh ve Ta'dil: Raviyi redd (cerh) veya duzeltmeyi (tadil) ele alır.

2- Rical: Ravilerin hayatını ele alır.

3- Hadis ihtilafı: Birbiriyle çelişen hadisleri karşılaştırır.

4- İlelilhadis: Hadisin doğruluğunu zedeleyen gizli noktaları aydınlatır.

5- Garibulhadis: Hadislerde geçen terimleri araştırır.

6- Nasih ve Mensuh: Hükmü kalkmış hadisleri araştırır.

7- Kutsi hadis: Manası Allah'tan sözü peygamberden olan hadisleri ele alır.

Sahabilerin sahife denilen hadis mecmuaları vardır. halife Ömer bin Abdülaziz, 719 yılında hadislerin toplanmasını emretti. İmam Buhari (810-869) her yeri dolaşarak hadisleri topladı, meşhur Sahihini yazdı. Buhari bahsedilen hadisleri topladığında hadis nakledenlerin en az üç dört nesli ölmüştü. Bu durum da hadislere kuşkuyla bakılma nedenlerindendir. Son halife Ali zamanında hadis uydurmaları başladı. 12. yüzyıldan sonra ise hadis okulları açıldı.

İslam bilim geleneğinde tefsirin hadise olan ihtiyacı, hadisin tefsire olan ihtiyacından fazladır denilmiştir. Bu nedenle hadis çok önemli bir dini kaynak olmuştur. Fıkıh ve tefsirin vazgeçilmez kaynağıdır. Fıkıh mezhepleri arasındaki görüş ayrılıkları hadislerin farklı yorumlanmalarındandır.

Şeriatın dayandığı unsurlar; Kur'an, Hadis, İcma, Kıyas, Örf ve Maslahat. Zamanla inanç ve eylemde mezhepler belirince İslam, sünni ve şii olarak iki ana akıma ayrıldı. Esasında bunlar arasında uzlaşmaz çelişkiler yoktu, ayrılık siyasal yöndeydi. Halifelik Ali'ye verilmemişti, Ehli Beyte zulüm yapılmıştı. şiilik veya şia bu inançla doğdu. Şia'nın hadis kaynaklarının Sünni kaynaklarla zaman zaman uyuşmaması da bu sebepledir. Hukuki birçok meselede Hanefi, Şafii, Maliki, Hanbeli mezhepleriyle olan görüş ayrılıkları esasta değil, teferruattadır.

Hadis Ehli, peygamberin hadislerini toplayıp buna göre hayatını düzenleyenlerden oluşuyordu. 7. yüzyılda kelam bilimcileri ile Hadis Ehli arasında tartışmalar çıktı. Akıl ile nakil tartışmalarına izleyen dönemde felsefeciler de karıştı. Son dönem Osmanlı ulemasında dahi imparatorluğun çöküşü sırasında bu tartışmalar yeniden yaşandı.